Basic HTML Version
119
organizator i jeden z przywódców powstania krakowskiego z 1846 roku [Rożek 2006, s. 563-
569].
Dzielnicą Krakowa zyskującą w ostatnim czasie coraz większą popularność wśród turystów
jest natomiast Nowa Huta. Owo „idealne miasto socjalistyczne”, wznoszone od 1949 roku,
przez długi czas postrzegane było głównie jako zjawisko polityczne, społeczne i gospodarcze,
a nie urbanistyczne. Nowa Huta stanowiła symbol stalinizmu oraz wyraz nieprzychylności
zależnych od Moskwy władz polskich dla Krakowa i jego mieszkańców. Obecnie zaczyna się
doceniać walory urbanistyczno-architektoniczne oraz niepowtarzalny klimat Nowej Huty.
Założenie urbanistyczne, zaprojektowane przez Tadeusza Ptaszyckiego, przypomina w planie
gwiazdę i wyznaczone jest przez układ pięciu alei, promieniście wybiegających
z pięciobocznego Placu Centralnego. Plac Centralny stanowi najbardziej reprezentacyjną część
Nowej Huty, pomimo, iż położony jest na uboczu całego zespołu [Juchnowicz 2005, s. 180].
Nowa Huta miała w założeniu nawiązywać do architektury renesansowej Krakowa
[Gołaszewski 1955, s. 155]. Nawiązania te widoczne są np. w elewacjach budynków przy Placu
Centralnym, gdzie arkadowe podcienia oraz uproszczone formy podziałów nawiązują
zarówno do renesansu, jak i do klasycyzmu. W zwieńczeniach pojawiają się okazjonalnie,
przeważnie również bardzo uproszczone, neorenesansowe attyki. Bardziej rozbudowana,
posiadająca niemal manierystyczny charakter attyka zdobi Centrum Administracyjne Huty
im. Tadeusza Sendzimira, najpełniejszy chyba przykład socrealizmu w architekturze obecnego
Krakowa. Warto dodać, że na terenie Nowej Huty znajdują się liczne zabytki starsze od tego
socjalistycznego miasta. Wśród nich jest prehistoryczny Kopiec Wandy, średniowieczny
kościół i klasztor Cystersów w Mogile oraz zlokalizowany w sąsiedztwie drewniany kościół
p.w. św. Bartłomieja z XV wieku, a także dworek Jana Matejki w Krzesławicach, gdzie
zorganizowano poświęcone temu artyście muzeum.
Wiele zabytkowych obiektów zlokalizowanych jest również na pozostałych obszarach
Krakowa. Wczesnym okresem powstania i dużą wartością artystyczną wyróżniają się
zwłaszcza zabytki sakralne. Dwie świątynie, których początki sięgają średniowiecza znajdują
się na Zwierzyńcu. Jest to kościół Najświętszego Salwatora oraz kościół i klasztor Norbertanek